Actiegeschiedenis A27 – Vrienden van Amelisweerd

ACTIES TEGEN VERBREDING A27

Vanaf 2008 tot 2019 (samen met Kerngroep Ring Utrecht en andere organisaties)

In december 2008 publiceert Rijkswaterstaat een Startnotitie Ring Utrecht. Daarin is een plan opgenomen voor een compleet nieuwe snelweg pal langs Rhijnauwen om bij Oostbroek aan te sluiten op de A28. De Vrienden komen onmiddellijk in actie. In januari is er een protestwandeling in het gebied, later nog gevolgd door een menselijk lint over de hele lengte van het nieuwe snelwegtracé.
In februari 2009 worden na een gezamenlijke actie met de Natuur- en Milieufederatie Utrecht (NMU) 20.000 handtekeningen aangeboden aan de Tweede Kamer. Overigens is de algemene inschatting dat die nieuwe snelweg een afleidingsmanoeuvre is voor een plan voor de verbreding van de bak in Amelisweerd. Dat blijkt al spoedig te kloppen.
Daarnaast besluiten de Vrienden en de Milieufederatie niet allerlei procedures af te wachten maar zelf met een alternatief te komen om de bereikbaarheid van Utrecht te verbeteren zonder extra asfalt. Op 22 april 2009 publiceert een initiatiefgroep ‘Kracht van Utrecht’ een gelijknamig rapport met een regionaal fiets- en OV-alternatief.
In juli 2009 neemt de Tweede Kamer een motie aan, die stelt dat het ‘Kracht van Utrecht’-rapport moet worden meegenomen in de verdere besluitvorming. Later dat jaar weet minister Eurlings dat besluit min of meer te ontmantelen.
In 2010 wordt duidelijk dat het Rijk inderdaad kiest voor een verbreding naar 2×7 rijstroken en een verdere aanslag op Amelisweerd. De gemeente Utrecht moet meewerken, anders komt er geen geld voor de tram naar De Uithof. De Vrienden beginnen intussen met wijk-, natuur- en milieuorganisaties samen te werken in de Kerngroep Ring Utrecht.
Als in 2012 het kabinet-Rutte I valt is er ineens een grote kans dat de plannen niet doorgaan omdat na de verkiezingen een potentiële meerderheid tegen de verbreding zou kunnen zijn. In het regeerakkoord van VVD en PvdA geeft de PvdA de VVD helemaal haar zin waar het om asfalt gaat en trekt ze haar kritische standpunt in.
Minister Schultz van Haegen kan dus door, gedekt door een rapport van de ‘onafhankelijke’ commissie Schoof dat het ministerie in maart 2013 zelf met eigen conclusies mocht presenteren.
Tweeduizend mensen komen in april in Oud-Amelisweerd bijeen voor een protestbijeenkomst.
De Tweede Kamer formuleert in 2013 wel een laatste eis: een maatschappelijke kosten/baten analyse (mkba) moet verhelderen of het project rendabel is.
Die mkba laat op zich wachten tot 2015. Conclusie: het project is alleen rendabel bij een structurele economische groei van 3%. Advies van het Centraal Planbureau: er is geen reden tot spoedige uitvoering, en kijk naar 2×6 binnen de bak.
De minister wil nu echter doordrukken en publiceert in 2016 het Tracébesluit. De Stichting Kerngroep Ring Utrecht wordt opgericht als samenwerkingsorgaan tegen de verbreding en gaat evenals de Vrienden in beroep.
Vanaf 2016 worden er verschillende manifestaties en demonstraties georganiseerd. Een crowdfundingactie brengt bijna € 40.000 op voor onderzoeken en proceskosten.
2017: zondag 8 januari. Utrechters hebben linten gespannen in het Markiezenbos van Amelisweerd om de enorme impact van de verbreding van de A27 te laten zien. De linten hangen op vijfentwintig meter aan beiden kanten van de A27, de ruimte waarbinnen bomen gekapt of aangetast worden.
2017: zondag 24 september. Bomenherdenking en viering van het groeiend verzet. Zang, sprekers, poëzie, Koningsweg bij Amelisweerd.Tijdens deze manifestatie is via zang, poëzie en muziek een ode uitgebracht aan de gesneuvelde bomen, exact 35 jaar geleden, voor de aanleg van de snelweg A27. We laten het niet opnieuw gebeuren! Vincent Bijlo en singer-songwriter Anna Fernhout zingen het bomenstrijdlied “Els, eik, es, iep, beuk, berk” tijdens de Amelisweerd manifestatie op 24 september 2017, met Sophie de Rijk op de zingende zaag.
2018: zondag 4 november. DAG WEG DAG. Honderden protesterende fietsers fietsten met papieren protesthesjes vanaf het Domplein naar de Neude waar de demonstranten werden toegesproken en muzikaal onthaald werden door een swingend Tutti Saxi. Vervolgens waren er nog enkele lezingen en andere aktiviteiten elders in het centrum.
In juni 2019 presenteert de Kerngroep Ring Utrecht een rapport van het ingenieursbureau SUUNTA dat aantoont dat een variant van 2×6 rijstroken binnen de huidige bak in Amelisweerd mogelijk is die aan alle eisen op het gebied van doorstroming en verkeersveiligheid voldoet.
Gezien de uitspraak van het Europees Hof over de Nederlandse stikstofwetgeving besluit de Raad van State op 17 juli 2019 het Tracébesluit Ring Utrecht A12/A27 te vernietigen.
Spoedig daarna kondigt minister Cora van Nieuwenhuizen aan in de loop van 2020 het Tracébesluit opnieuw in procedure te brengen, nu voorzien van een stikstofparagraaf.

Zie ook: stopverbredingutrecht.nl

ACTIES TEGEN AANLEG A27

Vanaf 1970 tot 1986

In 1970 ontdekte Jaap Pontier, een Utrechtse planologiestudent, dat er een dikke streep op de kaart liep op de plek van het landgoed Amelisweerd nabij Utrecht. Dat was de rijksweg A27, die dwars door het bos zou worden aangelegd. Spoedig ontdekte hij dat het bos misschien al in 1971 zou worden gekapt. Met wat studievrienden en belangstellenden uit allerlei hoeken richtte hij de Werkgroep Amelisweerd op, die in maart 1971 een rapport publiceerde. De Werkgroep tekende daarin een alternatief dat door de rand van het bos zou gaan, en niet er dwars doorheen.
In 1975 publiceert Rijkswaterstaat een nieuw ontwerp, uitgaande van een verdiepte ligging. Het grondwater moet worden tegengehouden door een plastic folielaag. Door de glooiende wanden betekent dat wel dat er in het bos 150 meter breed moest worden gekapt.
In 1976 publiceert de Aktie Amelisweerd, een samenwerking van de Werkgroep Amelisweerd en Aktie Strohalm, een alternatief; een betonnen bakconstructie, minder dan 60 meter breed. Ook wordt de vraag opgeroepen naar nut en noodzaak van de aanleg.
Wanneer de gemeenteraad in 1977 toch voor de folieconstructie kiest, gaat Aktie Amelisweerd in beroep bij de Raad van State tegen het bestemmingsplan waarin de A27 is opgenomen. In 1978 worden de Vrienden van Amelisweerd (officieel: Vereniging Aktie Amelisweerd) opgericht. Doelstelling van de Vereniging: de bescherming van het Kromme Rijngebied ten zuidoosten van Utrecht en in het bijzonder de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen.
In de jaren 1978-1982 organiseren de Vrienden van Amelisweerd tal van acties en demonstraties om de kap van het bos te voorkomen. Zo verzamelen zich op 24 mei 1979 een groot aantal demonstranten bij het stadhuis van Utrecht om, samen met PvdA wethouder Rosenberg, richting Amelisweerd te fietsen om te demonstreren tegen de aanleg van een rijksweg door dit natuurgebied. De Utrechtse gemeenteraad stelt zich achter de acties en steunt het onderzoek naar alternatieven.
Op 24 december 1980 besluit de Raad van State dat de A27 mag worden aangelegd maar dat daarbij moet worden gekozen voor de smallere, door de Aktie Amelisweerd in 1976 voorgestelde, betonnen bakconstructie om zoveel mogelijk bomen te sparen. Dit vanwege de nationale en zelfs internationale waarde van het rivierkleibos Amelisweerd.
De Vrienden van Amelisweerd publiceren in de jaren 1981 en 1982 rapporten waarin gepleit wordt voor een heroverweging van de noodzaak en waarin gepleit wordt voor forse investeringen in het OV en een maximale inpassing van de Waterlinieweg.
D66 minister Zeevalking, voormalig wethouder in Utrecht, besluit in januari 1982 toch voor aanleg door het bos. Een D66/PvdA motie voor onderzoek naar alternatieven wordt met 79-81 stemmen verworpen.
Op 24 september 1982 worden na een massale ME-actie om bosverdedigers uit het bos te jagen, 672 bomen gekapt terwijl tegelijkertijd in de Utrechtse rechtbank een kort geding gaande is om de kap te voorkomen omdat er nog drie procedures lopen.
Op 29 oktober 1986 wordt de A27 Lunetten-Rijnsweerd geopend nadat de Raad van State om 10.00 uur ’s ochtends een laatste procedure voor betere geluidschermen heeft afgewezen.

Meer lezen over acties tegen aanleg A27

We hebben ons eigen verhaal beschreven over de strijd tegen de A27 en over andere bedreigingen van dit unieke gebied.
Rijkswaterstaat besteedde in het personeelsblad van het ministerie in 2000 aandacht aan het monument dat de Vrienden van Amelisweerd hadden opgericht ter nagedachtenis aan de strijd rond het bos.
Hans Buiter heeft een historische beschouwing geschreven: ‘De strijd rond een stadsbos, 25 jaar na de slag bij Amelisweerd’, verschenen in 2007 (PDF).
Op autosnelwegen.nl wordt de historie van de acties beschreven, met mooie foto’s uit het Nationaal Archief, PDF. Niet helemaal historisch juist, maar dat terzijde.

ACTIES TEGEN ANDERE BEDREIGINGEN

In 1988 ontstaat er ophef omdat het Utrechtse College van B&W de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen aan de AMEV (later opgegaan in Fortis) wil verkopen. De Vrienden van Amelisweerd weten de gemeenteraad en later het College te overtuigen dit niet te doen.
Na uitvoerige discussies wordt in 1990 een beheerplan voor de landgoederen vastgesteld. Aanvankelijk was er sprake van grootschalige kap van bomen voor “verjonging”. Dit wordt na de inspraak beperkt tot een proefvlakje waarna dat plan werd losgelaten. In het beheerplan wordt een zonering vastgelegd: hoofdaccent voor Nieuw Amelisweerd is natuur, voor Oud Amelisweerd cultuurhistorie en voor Rhijnauwen de recreatie. Ook komt er geld vrij voor een passend onderhoudsplan.
Van 1991-1997 houden de Vrienden zich intensief bezig met de plannen voor een 18-holes golfbaan in Mereveld. Dit zou een recreatiegebied voor de stad moeten worden, maar vanwege de gemeentelijke financiële nood in die jaren gaat dat plan niet door en wordt de grond verpacht aan een golfvereniging. Het wordt snel duidelijk dat de gemeente vasthoudt aan het golfplan. Inbreng van de Vrienden zorgt er in elk geval voor dat er een Milieu Effectstudie komt en dat de meer dan 150 jaar oude houtstruwelen worden gehandhaafd.
In 1992 komt de gemeente met het plan voor een grote woningbouwlocatie (bijna 600 woningen in de koopsector) in Maarschalkerweerd. In een vrij ver gevorderd stadium weet een nipte meerderheid in de gemeenteraad dit plan tegen te houden na een succesvolle lobby van de Vrienden samen met een aantal voetbalverenigingen en de Vereniging Sport Utrecht.
In 1994 komen gemeente en Universiteit met een plan voor studentenhuisvesting in De Uithof in een gebied (Cambridgelaan) pal naast een moerasbosje waar dit niet is toegestaan. Samen met milieukundestudenten en de Utrechtse Biologenvereniging wordt tot het uiterste geprobeerd om andere locaties te kiezen. Die worden allemaal afgewezen, hoewel die in de jaren daarop juist alsnog locaties voor studentenhuisvesting zouden worden. Als compensatie wordt de Toulouselaan een fietspad en belooft de Universiteit aan een landschapsplan te werken.
In 2007 geeft de gemeente opdracht aan Klingen Bomen om een nieuwe beheer- en toekomstvisie voor de landgoederen te maken. De klankbordgroep, waarin naast de Vrienden ook omwonenden en ondernemers in het gebied betrokken waren, toont zich ontzet over de als verjonging gepresenteerde plannen tot ingrijpende bos- en laankap en de aanleg van een grote parkeerplaats midden in het landschap.
In 2008 publiceren de Vrienden hun 7e rapport (‘Amelisweerd verdient meer’) Link Rapport ‘Amelisweerd verdient meer’ (het zevende rapport uit 2008, PDF, 1,1 MByte) met een alternatieve kijk op ecologie, cultuurhistorie, recreatie en parkeren. Voor wethouder Giesberts aanleiding om het plan van Klingen in te trekken en opdracht te geven tot een gemeentelijke Toekomstvisie.
De Toekomstvisie van de gemeente wordt in 2012 vastgesteld. De gemeente Utrecht is voortvarend overgegaan tot uitvoering waarbij volgens de klankbordgroep, waarin de Vrienden waren vertegenwoordigd, te weinig is geluisterd naar haar suggesties en opvattingen. De klankbordgroep heft zichzelf daarom in 2015 op.
In 2019 organiseren de Vrienden als herstart een Inspiratiebijeenkomst om de inbreng van ieder die zich betrokken voelt bij de landgoederen een nieuwe impuls te geven. Lees hier het verslag van deze bijeenkomst.