Amelisweerd en Rhijnauwen zijn de Utrechtse natuurparels bij uitstek. Eeuwenlang heeft de natuur zich binnen het landschap van de Kromme Rijn kunnen ontwikkelen. De landgoederen, grotendeels liggend in de gemeente Bunnik en door de gemeente Utrecht aangekocht in de loop van de vorige eeuw, zijn in hun aanleg en verschijning ook van een bijzondere cultuurhistorische waarde.
En wat is prettiger dan op een mooie lentedag een pannenkoek te eten bij het theehuis en uit te kijken over de Kromme Rijn? Vanaf het terras van het theehuis kijk je dan uit op koeien onder een grote oude beuk midden in de wei. Want ook dat hoort bij de landgoederen.
Maar dat uitzicht over de Kromme Rijn zou drastisch kunnen veranderen. Een fikse betonnen brug, die zo’n 40 ton moet kunnen dragen, zal verrijzen in het landschap, althans volgens een plan van de gemeente. Alom de ‘koeienbrug’ genoemd in Bunnik en in Utrecht, waar gemeenteraadsleden schriftelijke vragen hebben gesteld over nut, noodzaak en uitvoering. Want het is niet alleen een koeienbrug maar ook een brug, waar zwaar landbouwverkeer over moet kunnen rijden.
Update 16 april:
Tijdens de raadsvergadering van 16 april 2015 blijkt een meerderheid van Utrechtse raadsleden tegen de voorgestelde koeienburg over de Kromme Rijn te zijn (lees: Geen draagvlak voor koeienbrug in Utrechtse raad). Er zijn veel twijfels over nut en noodzaak en over hoe het überhaupt zou passen in een gebied als Amelisweerd. Wethouder Geldof gaat nu op zoek naar alternatieven voor de koeienbrug. Juridische verplichtingen zijn er niet en zijn dus geen probleem. Het alternatief zou volgens de wethouder moeten bijdragen aan duurzaamheid op de landgoederen, ook qua bedrijfsvoering. Het is nu wachten op een nieuw voorstel.
De landbouw is enorm veranderd
Wie het nieuws volgt zal het niet zijn ontgaan: Deze week zijn de melkquota in Europa afgeschaft. Dat klinkt als een abstracte beleidsbeslissing ergens ver weg, maar het wordt heel concreet in Rhijnauwen. De boer, die jarenlang vooral slachtvee had, gaat nu geheel over op melkvee. Ook zijn er nu flink wat koeien bij gekomen. Vorig jaar heeft hij een moderne nieuwe stal in gebruik genomen. Koeien hebben nu een minder strak melkschema. Die stal staat echter aan een andere kant van de Kromme Rijn dan de wei. Dus moeten de koeien omlopen om via een van de huidige bruggen de stal te bereiken. De boer kwam al snel met een voorstel: een brug over de Kromme Rijn die de afstand voor de koeien bekort. De gemeente Utrecht, eigenaar van het gebied, wil daarmee akkoord gaan. Sterker nog: zij betaalt de aanlegkosten (minstens €300.000) volledig.
Dat zal overigens nog maar het begin zijn. Want nu als die brug er ligt, is het wel heel handig als landbouwmachines en later misschien ook de melktransportwagen er ook over kan. Dus zal, ergens in dat mooie weidelandschap, vervolgens vast nog een nieuwe weg voor dat zware verkeer worden aangelegd. En die zal ook wel niet door de boer worden betaald.
Lees verder: Toekomstvisie op (intensieve) landbouw vs landschappelijk erfgoed
Toekomstvisie op landbouw?
Hier is iets mis aan het gaan. In 2012 heeft de Utrechtse gemeenteraad de Toekomstvisie voor de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen vastgesteld. In die toekomstvisie is veel te lezen over het toekomstig beheer van de bosgedeelten, maar verbazend weinig over de landbouw in het gebied. Er staat enkel dat die economisch rendabel moet zijn, maar ook “passend moet zijn bij het karakter van de landgoederen en gebruik maken van de mogelijkheden tot ontwikkeling van ecologische waarden en potenties”. De hamvraag is natuurlijk: Hoe gaan economie, landschap en ecologie samen? In de wandelgangen hoor je dat de boer als tegenprestatie wel een hogere pachtprijs zal moeten betalen.
Sluipende besluitvorming en landbouwsubsidies
De Vrienden van Amelisweerd vinden het hele besluitvormingstraject een schoolvoorbeeld van sluipende besluitvorming, waarbij een frisse blik van buitenaf heeft ontbroken. Zo vraagt menigeen zich af waarom een gemeente juist intensivering van landbouw moet subsidiëren. Misschien leveren een minder zware bemesting en bloemrijker weilanden minder pacht op, maar die investeringen voor een brug en later misschien een weg worden ook niet terugverdiend.
Keuze tussen intensieve landbouw en landschappelijk erfgoed
Het is nu aan de gemeente Bunnik om een besluit te nemen over de door de gemeente Utrecht gevraagde vergunning voor de aanleg van de koeienbrug. Wethouder Zakee heeft al laten weten dat hij het landschappelijke aspect – het gaat niet alleen om het Kromme Rijnlandschap, maar ook om de Nieuwe Hollandse Waterlinie als potentieel werelderfgoed – zwaar laat meewegen. Ik zou zeggen: Als de koeienbrug impliciet een keuze voor verdere intensivering is, dan wordt het hoog tijd dat er eerst – ook in de gemeenteraad van Utrecht – een debat komt over die keuze. Laten we eerst eens samen verkennen hoe landbouw en landschap op de landgoederen werkelijk kunnen samengaan, zoals toch de bedoeling was.
Jos Kloppenborg – Vrienden van Amelisweerd
